دنیس مک اوئن نویسنده، محقق، و منتقد بهائی است که بعد از ۱۵ سال عضویت فعال در تشکیلات بهائی به دلیل مواضع انتقادی و دیدگاه‌های آزاداندیشانه‌ای که داشت، مورد سرزنش تشکیلات بهائی قرار گرفت و با توجه به عملکرد نادرست تشکیلات بهائی مجبور به استعفا و ترک بهائیت شد.
علت ورود و خروج از بهائیت:
دنیس از سال ۱۹۶۵ با بهائیت آشنا شد و این عقیده را برای خود انتخاب نمود. خودش در مورد علت علاقه‌مندی به بهائیت این‌طور توضیح می‌دهد: « … اساساً یکی از مواردی که باعث جلب توجه من به بهائیت شد، مدرن بودن، توجه به مباحث معاصر و این ادعا بود که بهائیت ادیان قدیمی را پشت سر گذاشته است و ابعاد جدیدی از عقیده و عمل را عرضه کرده است، ولی الآن که با چشم باز به آن نگاه می‌کنم، آن را آیینی می‌بینم که توسط مردان و زنان بسیار سنتی و محافظه‌کار اداره می‌شود. کسانی که عقایدشان فقط با محافظه‌کارترین ابعاد ادیان باستانی همخوانی دارد. عقاید بهائیان بیشتر با تندروهای یهودی و مسیحی و بنیادگرایان و سلفی‌های مسلمان مطابقت دارد، تا یهودیان، مسیحیان مسلمانان و شیعیان اطلاح طلب.»
مک اوئن درباره تمیلش به آیین بهائی می‌گوید: « … در جوانی من یک بهائی پرشور و احساسی بودم و مقاله‌ای را متأثر از احساسات و مواضع متعصبانه بهائی خود نوشتم. سپس جامعه‌ی بهائی را ترک کردم و از موضع منتقد علمی و بیرونی شروع به نقد و ارزیابی بهائیت کردم.»
شاید به سادگی نتوان علت اصلی خروج مک اوئن از بهائیت را بیان کرد ولی ان طور که از برخی از مقالات او مشخص است، مک اوئن با تمایل و تصمیم خود بهائیت را ترک نکرده است بلکه فشار و تهدیدهای جناح قدرتمند، تندروها و بنیادگرایان بهائی که از تحقیقات و نوشته‌های تاریخی او بیمناک بودند، منجر به درگیری و اخراج او گردیده است.
اشتباه اساسی مک اوئن این بود که همچنان به عنوان یک بهائی فعال در صحنه حاضر بود، زیرا جامعه‌ی بهائی، چه در انگلستان و چه در سطح بین‌المللی، تحت نفوذ و استیلای بهائیان بنیادگرا و متعصب و فناتیک بود و اگر یک فرد آکادمیک و پژوهشگر می‌خواست بهائی بماند، نباید خود را مطرح می‌کرد ولی دنیس مک اوئن این کار را نکرد. او در مدارس تابستانه‌ی بهائی به سخنرانی و تدریس پرداخت. حتی یک بار مورد حمله‌ی شدید و وحشیانه‌ی ابوالقاسم فیضی (ایادی امر منتخب شوقی افندی و فردی با نفوذ در بهائیت) قرار گرفت. یافته‌ها و نظرات و دیدگاه‌های او تصورات و ذهنیات جامعه‌ی بهائی محافظه‌کار انگلستان را زیر و رو کرد. او حمایت سران بهائی از دیکتاتورهایی همچون ژنرال پینوشه و بوکاسا را محکوم کرد. او با «حلقه‌ی مطالعاتی لس آنجلس» مکاتبه کرد و برخی از نامه‌هایش در خبرنامه آن‌ها انتشار یافت. خبرنامه آنان همان خبرنامه‌ای بود که پس از چندی به دستور مقانات بهائی تعطیل شد.
حدود سال ۱۹۸۰ دو تن از اعضای تندروی رهبری بهائیت (بیت‌العدل)، آقایان ایان سمپل((عضو بیت‌العدل از سال ۱۹۶۸ تا ۲۰۰۳)) و دیوید هوفمان((عضو بیت‌العدل از سال ۱۹۶۸ تا ۱۹۸۳)) در حاشیه‌ی یک مدرسه‌ی تابستانه بهائی با مک اوئن ملاقات کرده و از او خواستند ساکت شود و دهانش را ببندد.((چرا دنیس مک اوئن بهائیت را ترک کرد؟ – سوزان بنتلر)) لحن هوفمان مخصوصاً تند و زننده بود ولی دنیس سکوت را نپذیرفت و سرانجام ناچار شد جامعه‌ی بهائی را ترک کند. او از سوی افراد متعصب و مخالف علم و روشنگری، که در سلسله مراتب و تشکیلات اداری بهائی پست‌ها و مناصب را اشغال کرده بودند و حالا دیگر «مصون از خطا» شده بودند، تحت فشار قرار گرفت. آثار و نوشته‌های دنیس مک اوئن درباره‌ی جوامع بابی و بهائی از آثار کاملاً علمی و تحقیقی و پژوهشی موجود است. مسئولان تشمیلات بهائی به جای قدردانی و حمایت از او که به قول خودش سال‌های تحصیل خود را با سختی و تنگدستی گذراند، به فراگیری زبا‌های عربی و فارسی همت گماشت و به کشورهای خاورمیانه‌ی پرخطر سفر کرد و همه این موارد برای خدمت به امر بهائی بود؛ با شدت و سبعیّت به او حمله کردند و او را اماج تهمت و بدنامی قرار دادند.
شخصیت‌های تبلیغی و مهم بهائی چون موژان مومن، محمد افنان، ویلیام هاچر، ابوالقاسم فیضی، ایان سمپل دیوید هوفمن و دیگران از در مخالفت با مک اوئن درآمدند و مقالات منتشره‌ی او را غیر علمی و غیرآکادمیک نامیدند. متقابلاً دنیس هم مقالات نویسندگان بهائی را متعصبانه، غیر مستند، کلیشه‌ای و مبتنی بر دیدگاه‌های مقدس مآبانه‌ی تشکیلات بهائی معرفی نمود.
دنیس مک اوئن به برخی از آموزه‌های بهائی با دید انتقادی می‌نگرد و این انتقاد و اعتراض در جدایی او از بهائیت نقش اساسی داشت. از جمله آن‌ها عبارتند از:
-
انتقاد از تحریف تاریخ بابی و بهائی، مخفی کردن حقایق تاریخی، عدم صداقت در نقل وقایع تاریخی و غیرمستند بودن آن‌ها
-
انتقاد به عدم حضور زنان در سازمان رهبری بهائیت یا همان بیت‌العدل
-
اعتراض به غیردمکراتیک بودن انتخابات بهائی و توجه به تشکیلات انتصابی به جای سیستم انتخابی
-
انتقاد به تسلیم بی قید و شرط بهائیان در مقابل تصمیمیات بیت‌العدل و تشکیلات بهائی
-
اعتراض به سانسور گسترده‌ی متون بهائی و حذف و پاکسازی برخی از واقعیت‌ها از کتاب‌ها و آثار.
-
انتقاد از برخوردهای خشونت‌آمیز رهبران بابی و بهائی با دیگران
-
بیان تضادهای اساسی بین آیین بابی و بهائی و تناقض‌های موجود بین آن‌ها
-
انتقاد از بی‌تفاوتی بهائیت نسبت به مشکلات واقعی مردم جهان و سرگرم شدن به امار و ارقام و اینکه بهائیان جهان در چند کشور و سرزمین اسکان دارند و نوشته‌های بهائی به چند زبان ترجمه شده است، به جای توجه به مسائل مهم جهانی و ارائه‌ی راهبرد برای حل آن‌ها.
گزیده‌ای از آثار منتشر شده دنیس مک اوئن:
مک اوئن نویسنده‌ای توانا، فعال و عمیق در مباحث تاریخی، اسلامی، بابی و بهائی است. مقالات او که بیش از ۲۰۰ مقاله است در دانشنامه‌ها و نشریات علمی و تاریخی مختلف به چاپ رسیده است که از میان آن‌ها می‌توان به دانشنامه اسلام، دانشنامه آکسفورد، دانشنامه ایرانیکا، فصل‌نامه خاورمیانه که خود او سردبیر آن است و غیره اشاره نمود.
مک اوئن در سال‌های پس از خروج از بهائیتف مقالات متعددی در انتقاد از تعالیم، احکام، آموزه‌ها و همچنین تشکیلات و رهبری بهائیت منتشر کرده است. در اینجا برای رعایت اختصار، فقط به برخی از کتب و مقالات او در موضوعات بهائی اشاره می‌کنیم.
تألیفات:
-
دیدگاه بابی درباره‌ی جهاد و جنگ مقدس
-
تحول از شیخیه به بابیه در ایران شیعی قرن ۱۹ (رساله)
-
کتاب دادگاه باب، پاسخ‌های باب در بازجویی‌ها
-
سؤالات مطرح شده در طول بازجویی باب
-
سؤالاتی درباره‌ی بیان
-
محاکمه‌ی باب: شیعه‌ی راستین به مقابله با مدعی بدلی می‌پردازد
-
از بابیت تا بهائیت: مشکلات نظامی‌گری و سکون و درگیری در مسیر ساخت و ایجاد یک مذهب
-
سلسله مراتب قدرت و روحانیت در تفکرات اولیه‌ی بابی
-
تخریب و بازسازی شریعت، راه‌حل‌های بابیت و بهائیت درباره‌ی مشکل
-
کتاب‌شناسی درباره‌ی مذاهب بابی و بهائی
-
بررسی و مطالعه‌ی منابع مربوط به تاریخ و عقاید اولیه بابیان
-
مسیح شیراز: مطالعاتی درباره بابیت اولیه و میانه
-
آداب و مراسم در بابیت و بهائیت
-
بحران در مطالعات بابی و بهائی، بخشی از یک بحران بزرگ‌تر در آزادی‌های آکادمیک
-
انشعابات و ادعاهای جانشینی در بابیت (۱۸۶۶ – ۱۸۵۰)
-
مطالعات علمی در جامعه‌ی بهائی و نگاه غرب‌گرایانه‌ی حاکم بر مطالعات و تحلیل‌های آکادمیک تاریخی، بنیادگرایی بهائی و مطالعه‌ی آکادمیک جنبش بابی
-
پاسخ دنیس مک اوئن به مقاله‌ی مرکزگریزی و ارتداد موژان مومن
-
بارقه‌ای از نوشته‌های بهاءالله
-
جنگ قدرت و چالش بر سر رهبری جامعه‌ی بابی
-
بحث تناقض در شعار عدم مداخله در امور سیاسی با حکومت جهانی بهائی
-
افنان، هچر و یک تکه استخوان قدیمی
-
پژوهش‌های شرقی و آیین بهائی
-
مطالعاتی درباره تاریخ بابی و بهائی
-
چند جمله در پاسخ به خوان کول
-
طبیعت و عملکرد رهبری مذهبی در جامعه‌ی بابی ایران بین سال‌های ۱۸۴۴ تا ۱۸۵۰
-
تردیدهایی درباره‌ی نقش بهائیت به عنوان یک آیین جهانی
نقد و بررسی:
-
بررسی کتاب «راست را کژ انگاشته‌اند»
ترجمه:
-
-
گفتاری از حاج‌‌میرزا سیدعلی درباره‌ی نزول کتاب ایقان
-
-
-
کتاب پاسخ‌های باب
-
-
-
کتاب دیدگاه‌های ملامحمد ممقانی
-
-
-
کتاب عبدالبهاء لوح اسم اعظم
-
-
-
کتاب ترجمه‌ی قسمتی از کتاب بیان فارسی
-
-
-
لوح قداحترق المخلصون
-
-
-
زیارت خانه‌ی باب در شیراز بهاءالله سوره‌ی حج
-
-
-
لوح عجب حیرت
-
-
-
لوح نکاح
-
-
لوح ناقوص
