Amerika Bahaileri
Huvan Kol, Bahailik konusunda dünyadaki en meşhur araştırmacılardan birisidir ve kendisi de önceden Bahaiymiş ve birçok hizmette yapmıştır. Ama birçok yaptığı araştırma neticesinde Bahailikten ayrıldı ve onları eleştiren makaleler yazdı. O makalelerden birisini aşağıda okuyacaksanız.
Vikipedia’da yer alan bilgilere göre Can Rikardo Ay (Huvan Kol) 23 Ekim 1952 doğumlu ve Amerika’da büyüdü. Ortadoğu ve güney Asaya havzasındaki tarihçilerinden ve bilginlerindendi. O hâlihazırda Michigan Üniversitesinde, Richard P. Mitchell Collegiate kürsüsünde tam bir hocadır. O modern Ortadoğu konusunda birkaç kitap yazmıştır ve bazı Arpça ve Farsça metinleri İngilizceye çevirmiştir. O Hristiyan bir aileden idi ve 1972 de Bahailiğe doğru yöneldi. Fakat 1996 da Bahai teşkilatı ile olan şiddetli ihtilafı sonucu Bahailikten çıktı. O 2002 yılında “Akıllı Görüşler” adında bir makale serisini juancole.com adresinde yayınlamaktadır. Aynı zamanda truthdig.com sayfasında da yayınlıyor. Aşağıdaki makale Amerika Bahai cemiyetinin Los Angeles’taki mahfilinin kapatılmasını analiz edip inceliyor bu olay 1986 – 1988 yıllarında vuku bulmuştur. Bu makalede 1986-88 yıllarındaki Los Angeles Mahfilinin Amerika Milli Mahfili tarafından kapatılması ve inhilalı konusunun araştırılmasına değinmektedir. Bu olayla ilgili resmî açıklama ahlaki konulardaki ve idari düzendeki bozuklukları tenkit etmektedir. Ama mahalli röportajlar ve bazı resmi görüşmeler bu sorunların kaynağının iki sebebi olduğunu bildiriyor:
- Bahai toplumun kozmopolit olması ve bunun sonucunda Afrika kökenli Amerikalı siyahlar, Amerikalı beyazlar ve İran devriminden sonra Amerika’ya göç eden İranlılar arasındaki ırkçı çatışmalar.
- Para ve güç üzerinde çıkan milli ve mahalli Bahai toplumları arasındaki tartışmalar ve çatışmalar.
ÖNSÖZ
Bu makaleden maksat şundan ibarettir: Bilgisizliğe dayanan seçim; seçilmiş ve atanmış olan yetkililerin sorgulanabilir olmamaları, sansürün varlığı ve ifade özgürlüğünün olmaması; kendi içlerindeki karışıklık, zıtlıkların ve iç çatışmaların ortaya çıkması, Amerika’daki Bahai toplumunda böyle bir soruna sebep olmuştur.
Afrika ve İran asıllı ve Amerikalı beyazlar birbirleriyle nerede toplanabilirlerdi? Bunlar nasıl düzenli toplantılar, ibadetler ve münacatlar yapabilirlerdi? Bunlar birbirleriyle nasıl diyalog kurup konuşabilirlerdi? Bu soruların cevabı Bahai toplumunun Los Angeles’ taki mahalli mahfili idi. Toplumdaki krizin detaylı incelemesi Bahai topluluğundaki birçok konuyu bizim için açıklamaktadır. Bu açıklamalar ve bilgiler sadece Bahai inancı için değil belki şu konuyla ilgilidir: İthal olan bir inanç nasıl birçok insanın ilgisini çekmiştir? 19 Temmuz 1986 da Amerika Milli Mahalli Mahfili resmi bir şekilde Los Angeles’taki Bahai mahfilinin kapatılmasını ilan etti. O zamanda 1200 kadar yetişkin Bahai o mahfile üyeydi. Milli Mahfil yetkilileri Los Angeles’taki Bahai Mahfiline 6 kişilik bir heyet göndererek hazırladıkları raporu Wilmet ilinoydaki hâkimlere sunuyorlardı. Böylece pratikte Milli Mahfil Los Angeles’taki Bahailerin yönetim ve kontrolünü ele aldı. Bu eylem daha önce Bahailer tarafından görülmemiş bir iş oldu. Bazen Bahai mahfiller yerel kanunları çiğnedikleri için geçici olarak kapatılmışlar. Bunlar ufak cüzii meselelerdi. Acaba neden bu sefer Milli Mahfil bu derece büyük bir tepki gösterdi? Milli Mahfil bu müdahale ile perde arkasında hangi hedeflerin peşindeydi? Los Angeles mahalli mahfili ne tür sorunları vardı ki Milli Mahfil burayı bir daha açılmamak üzere kapattı.
Resmi olarak üç konu açıklandı: 1.Mali meseleler 2.Irksal sorunlar 3. Ahlaksız konular
Bazı diğer kaynaklar Milli Mahfilin kendisini büyük görme isteği ve üstünlük peşinde olmasının da etkisi olduğunu biliyorlar.
Bahai inancı 1863 yılında Bahaullah adında İranlı bir şahıs tarafından (1817-1892) temeli atıldı. 1890’lı yıllarda Ortadoğudan Amerikaya girmiş oldu. Ahir zamanda dünya barışı, toplumsal barış, insanlığın birliği, dinler arası vahdet, diktatörlük ile yönetilen sistemlerin parlamenter düzene geçmesi ve parlamento tarafından oluşturulan anayasa ile hükümetlerin kurulması Bahailik öğretilerindendi. Bahaullah’ın oğlu Abdulbaha (1844-1921) 1912-13 senelerinde Amerikaya Bahai inancını yaymak ve tebliğ etmek için geldi. Sonra Abdulbahanın torunu Rabbani Şevki Efendi (1921-1956) Abdulbahanın halefi oldu. Amerika Bahai toplumu nispeten özgür bir toplum, kendini yetiştirmiş, liberal ve ruhani bir mevkii olmayan toplum idi. Bu toplum 1920 den önce dini yöneticiler kontrolünde yavaş yavaş düzenli bir toplum yönünde hareket ederek bir örgüt haline geldi. Bahai yazarlardan talep edildi ki yazıları ilgili makamdaki yöneticiler kontrol ettikten sonra yayınlansın. Bu durum böyle ilerleyince onlar hakkında herhangi olumsuz bir haber yayınlanmasından; Bahai yönetiminden ve onların yaptıkları herhangi olumsuz bir hareketin haber yapılmasından ve eleştirilmesinden men edinmişlerdi. Dünya Adalet Evi 1963 de kuruldu ve 9 kişilik üyesi vardı. Bu 9 üyeye ve Adalet Evine Amerika’daki Bahailerin çoğunluğu tarafından hatadan uzak, masum insanlar olarak biliniyordu.
Amerika Bahai toplumu hâlihazırda ihtimalen altmış bin yetişkin erkek üyesi vardır her ne kadar resmi kayıtlar onların iki katını gösterse de. Los Angeles taki mahfilinin kuruluş tarihi 20. yy ilk başlarına denk gelmektedir. Bu mahfilin yeri Thornto Chase ‘ın defnedildiği yerdir. O Amerika’da ilk Bahai olan kimse olarak tanıtılmıştır. Mike Daves’ın dediğine göre: Los Angeles zıtlıklar ve çelişkiler şehridir. Genellikle zenginler ve fakirler arasında karışıklıklar var. Ayrıca ahlakı ve ırkçı sorunlarda mevcuttur. Bu ayrımlar din ve mezhep alanın daha çoktur. Los Angeles’ın nüfusu dokuz milyondur (2002 yılında) ve göçmenlerin hücumuyla karşı karşıyadır. Orada 106 farklı dil konuşulur ve batı Avrupalı olanlar orada azınlıktadırlar. Sürekli göçmenlerin gelmesi yüzünden birçok sıkıntı ortaya çıkmıştır. Eğer şunu kabul ediyorsak: Bir toplumun kimliği ortak toplumsal tecrübelerden meydana gelir. Bunu Los Angeles’ta görememekteyiz. Burada herkes birbirine yabancıdır. Toplumsal iç karışıklıklar ve ihtilaflar böyle ker kesimden, çok farklı yerlerden olan karışmış toplumlarda oldukça sık rastlanır. Srilankalı Budistler 1970 senelerinde iki acı olayı tecrübe ettiler. Los Angeles’taki Şii ve Sunni Müslümanların dini toplantılarda yan yana olmaları kolay olmasa da birlikte yaşamaları vardır. O zaman Los Angeles’taki Bahaileri göç akımlarından ve ırkçı yaklaşımlardan dolayı çeşitli sıkıntılar yaşaması beklenmeyen bir şey değildir.
Hâlihazırdaki araştırma Diyalog dergisindeki röportajlar ve konuşmalar üzerinden hazırlanmıştır. Ama Milli Bahai Mahfilinin emri üzerine bunun yayılması ve basımı engellendi. Ben kendim 1981-97 seneleri sırasında ve 1983-84 seneleri içinde güney Kaliforniya Bahai toplumunun üyesi idim. Koşulların daha iyi anlaşılması için Bahai toplumundaki güç dağılımına dikkat etmek gerekir, bazen seçimle bazen de atama ile oluşur. Milli Bahai Mahfilin dokuz üyesi aday olmadan ve birbirleriyle rekabet yetmeden gizli oylama ile tescil olunmuş fertler arasında belli bir şehir ya da belediye havzasına atanmış oluyorlar. Mahalli mahfiller her 19 günde bir toplanıyorlar ve bu ayrıca dini bir toplanma da olduğu için Bahai olmayanların katılması yasaktır. Milli Bahai Mahfil üyeleri doğrudan doğruya olmayan bir yolla seçilmiş olurlar. Böylece her senenin son baharında her bölgedeki Bahailer bir heyeti seçiyorlar ve bunlar bir sonraki senenin Nisan ayında yapılacak olan Milli Toplantıda 9 kişilik mahfili adamlarını seçiyorlar. 1963 yılından sonra her 5 senede bir kere ruhani milli mahfiller toplanıyorlar. Bu toplantı İsrail’in hayfa şehrinde olmaktadır. Bahai hakimiyeti kilisedeki oskofların (papazların üzerindeki din adamları) düzenine benzeyen, ahid ve misak iğtisasının durumuna göre hakimiyet belirlenmiştir. Bu hakimiyette ki güç arzusu, kimsenin görüşüne ihtiyaç duymaması; üst düzeyde ki yetkililerin gücü, daha alt seviyede ki ve mahalli seviyede olan Bahailerin özgürlükleriyle çelişiyordu. Bu durumun Bahailerin kendi mahalli yetkililerinin seçilmesinde etkisi vardır. Milli Mahfiller bazen mahalli mahfilleri ki onların üyesi fesada muttehem olmuşlar veya milli mahfile daha az vefalıdır onlar munhel ediyorlar. Los Angeles mahfili has ve çeşitli sıkıntılı sorunlar ile karşı karşıyaydı. Şehrin normal olmayan genişliği Bahai toplumdaki diğer Amerika Bahailere nazaran nüfus çoğunluğu ve şehrin 13 yerinde ziyafetlerin teşkili gerekliliği ve bu ziyafetlerin ırksal iktisadi bakımdan ayrılıklara sebep olması görülen zorluklardı. Mahalli Los Angeles mahfilinin kapatılmasının ilan edilmesi Bahai merkezinin tekmil olması için kurulan büyük Bahai toplantı ve mecmei tarafından Ronald Rygen tarafından Los Angeles mahkemesi hâkimi olan James Nilson tarafından ilan edildi. James Nilson Milli Mahfilin üyesi idi. Nilson’un ilanına göre bu işin ilk sebeplerinden biri, Bahai toplumunun üyeleri arasında geniş şekilde ahlaki olmayan durumların çoğalması ve mahalli mahfilin bu ahlaksızlıkları ortadan kaldırma konusunda aciz kalması. Yani gayri ahlaki durumların ortaya çıkması o mahalli mahfilin kapatılmasında büyük bir rol oynamıştır. Eski ve yaşlı üyelerin hemen ve ani şekildeki tepkileri, mahalli mahfildeki ortaya çıkan bu olaya inanmayan ve kabul etmeyen ilk tepkiydi. Louis Vilos râbit olan bir sekreterdi ve şöyle dedi: Ben eminim ki biz üzerimize düşen işleri yeterince yaptık. Yaptıklarımızı bütün var gücümüzle yapmak için çabaladık. Benim düşüncem bizim sıkıntılarımız, Amerika’daki diğer Bahai toplumlarından daha çok ve büyük değildir. Eski mahfilin üyelerinin çoğu ve onlardan olan 4 İranlı üye Bahai toplumunun sabıkalarından bahsetmekten çekiniyordu. Eski mahalli mahfilinin üyelerinden olan Bayan Malina Li , Amerika ve Afrika okullarının değerli öğretmeniydi, 6 Nisan 1986 ayında kendi yetkisinden istifa etti. Ama istifanın yürürlüğe geç sokulmasından dolayı o tekrar 21 Nisan’da seçilmiş oldu. O şuna inanıyordu: Bu kapatılmanın bir sene daha erken gerçekleşmesi gerekiyordu. O bunu, yedi kişiden oluşan Amerika Milli Mahfili’nin ve Los Angeles Mahfili’nin yaptığı 907 dakikalık görüşme kayıtlarında bahsediyor. Bu oturum Los Angeles Mahfili’nin kapatılması konusunda James Nilson’un başkanlığında oldu. Milina Li hanımefendi sözlerini bu oturumda söylüyordu. Los Angeles Mahalli Mahfilinden birisi şöyle bir şey sordu: Bizim prestijimiz ve şahsiyetimiz ne olacak?
Nilson şöyle cevap verdi: Sizin prestij ve şahsiyetiniz yok olacak.
Buradan şunu anlıyoruz ki mahalli mahfilin üyeleri kendi itibarlarını diğer Bahai üyelerinin itibarlarından önde tutuyorlar. Nilson’nın sözle ilan ettiği mahalli mahfilin kapatılması olayı Amerika Milli Mahfili genel sekreteri olan Robert Henderson ‘nın mektubu ile Los Angeles Bahailerine duyuruldu. Henderson Afrika asıllı Amerikalı bir Bahaiydi. Daha önceleri ticaretle iştiyakı vardı. O, Los Angeles’ta Bahai bir ailede büyüdü. 1984’ de Amerika Milli Mahfili üyeliğine seçildi. Bu yüzden nu olaylar onun için önemliydi. O şöyle yazdı: Uzun ve zorlu meşveretlerden sonra Milli Mahfil tabiri caizse, hasta olan uzvu cerrahi bir ameliyatla alıp durumu düzeltmeyi istemiştir. Bunun için pek hoşlanılmasa da ama yapılması gerektiği için 19 Temmuz’da ilk eylem olarak mahalli mahfili kapattı. Nilson bunun en önemli sebebi olarak mahalli mahfilin Bahai toplumunun dini ve icrai konulardaki ihtiyaçlarına cevap verememesi yani yetersizliği ve beceriksizliğiydi. Los Angeles Bahai toplumun yeniden yapılanması için Amerika Milli Mahfili icrai bir heyet atadı. Bahailer bu yeni yönetimle son derece yardımlaşarak işbirliği içinde olmaları gerekirdi. Ve sonunda Abdulbaha’nın ilk Los Angeleslı Bahai toplumuna söylediği cümleyi hatırlattı: Halk arasında Bahailiği tebliğ etsinler, ahd ve misaka tabii olup teslim olsun. ( Ahd ve misaktan maksadı Bahailerin çoğu, hiçbir soru sormadan itaatkarlıkla Bahai ruhani makamlarına teslim olmayı mana ediyorlar.)
Altı kişilik bu icrai yeni heyet komşu mahfillerden seçilmişti. Ama mahalli mahfilin gelecekteki seçimleri için ve yetiştirilmek üzere dokuz kişi 19. Bahai Şûrası için 1986’ da Los Angeles Bahai toplumuna tebliğ, idari, mali ve günlük faaliyetleri yürütmesi için atanmış oldu. Amerika Milli Mahfilinin eski bir üyesi ve Yale Üniversitesinde Rusya Tarihi proföserü olan Bay Dr. Firüzi Kazımzade esma ayı ziyafetinde 19 Ağustosta şöyle bir soru sordu: Los Angeles mahalli mahfilinin yeni seçimleri ne zaman olacaktır. Nilson cevap verdi: Büyük ihtimalle 9 kişilik şûra ve 6 kişilik icra yönetimi arasında istişare olduktan sonra bütün Amerika Milli Mahfili ve Bahai toplumu karar alacaktır. Çünkü bu iş sadece mahalli mahfilin üyelerinin kararıyla imkansızdır. Onun için müşterek şekilde karar vermek gerekir.
Diyalog dergisi Mark Sison ile bir röportaj yaptı. O 1983-84 yıllarından önceki zamanlarda Los Angeles mahalli mahfili üyesiydi ve sonra da istifa etti. O mahalli mahfilin üyelerinin içinde 19 kişilik şûra da olan tek üyeydi. O açıkladı ki bu 19 kişilik şûra eğitim görüyorlardı ki ileri de Milli Mahfilin üyesi seçilsinler. Öyle umulurdu ki Los Angeles ‘daki Bahailer içinde yöneticilik becerilerine sahip olanlar 19 kişilik şûraya davet olsunlar. Böylece idari ve icrai işlerde tecrübe kazansınlar.
Sison bu 19 kişilik şûradaki üyelerin fotoğraflarının Los Angeles Bahaileri Dergisinin kapağına basılmasını istiyordu. Bahailerde seçimlerde rekabet etmek yasaktır. Sison daha sonra açıkladı ki bu fotoğrafların basılması onların tebliği ve tanınması istenmiş oldu. Aslında çok ince rekabet teknikleri daha önceki zamanlarda bazı Milli Mahfil üyeleri uygulamıştır ve onlar daimî üyelerdi. Bu yüzden diğer şehirlerdeki Bahai üyeler tarafından da uygulanması çok da hayret verici bir durum değildir. Takriben o zamanlar Los Angeles Mahalli Mahfili kapatılmış oldu. Amerika’ ya sığınmış olan ve o mahfile üye olan İranlılardan biri ekonomik faaliyetlerde yapmış olduğu mali hatalardan dolayı Bahai teşkilatı tarafından terd olmaya tehdit oldu. Bu itham aynı zamanda zihinlere şu suali meydana getirdi: Acaba o üyenin ekonomik faaliyetleri Milli Mahfil’in, inhilal konusunda müdahale etmesine mi sebep oldu? Diyolog Dergisinin yazarlarından birisi Milli Bahai teşkilatının Wilmit İlinoydaki Milli Bahai Toplum Merkezinin reisi olan Anali Strasburg yazışması sırasında sorduğu sorulardan bazıları şunlardı: Milli Mahfil’in Los Angeles Mahalli Mahfili’ni 1983’te kapatmak istemesi doğru mudur? Acaba Yüce Adalet Evi, Amerika Milli Mahfili’ ne Los Angeles Mahalli Mahfili’nin kapatılması ve inhilanın daha fazla geciktirilmemesi yönünde tavsiyede bulundu mu? Acaba İranlı tacirin suçlanması ve cezalandırılması Los Angeles Mahalli Mahfili’nin kapatılmasıyla aynı zamanda mı gerçekleşti?
Bu olaydan birkaç aya sonra 14 Mart 1987’ de Bahai kamuoyuna Amerika Milli Mahfil sekreteri olan Robert Handersan dilinden daha çok açıklama ulaştı. O şöyle açıkladı: Milli Mahfil mecburen bu konuya müdahale etti. Çünkü Bahailikteki ahlaki kurallar ve ahlaki değerler, toplum içindeki bir ferdin hoş konuları üzerinde tekit etmektedir. Bu yüzden ciddi bir sıkıntı olan konuların birisi bu tekit üzerine ortaya çıktı.
Bu makalenin geri kalanını ikinci bölümde okuyun.
Tıklayın: Bölüm II
Tıklayın: Üçüncü Bölüm
